Waar velen hun zinnen de laatste jaren hebben gezet op duurzaamheid, opperen 
sommigen dat enkel duurzaamheid niet meer genoeg is. Duurzaamheid gaat over 
het voorkomen van schade en daarmee het behoud van de zaken zoals ze zijn. 
Een neutrale impact dus. Maar, met een stand van de wereld die op zichzelf niet 
houdbaar is, is er volgens hen meer nodig. Hier komen regeneratieve systemen in 
het spel. Regeneratief, een term die vooral bekend is vanuit de landbouw, betekent 
letterlijk terugwinnend, of herwinnend.

De term representeert een manier van denken en handelen 
waarbij gestreefd wordt naar een positieve impact. Het 
doel is simpelweg om ecosystemen, groot of klein, beter 
achter te laten dan dat je ze aantreft. In een vertaalslag naar 
begroening betekent dit optimale situaties creëren om de natuur de vrije 
loop te laten gaan voor wat ze het beste doet: ontwikkelen en herstellen. 
De groene professionals Gisela Boersma (The Usual), Tessa Duste (MOSS), 
Willa Stoutenbeek (W.Green) en Iverna Zaalberg (De Bloeimeesters en 
Natuur Bij Huis) zien in het bedrijfsleven een verschuiving richting de 
regeneratieve manier van denken en zijn zelf pioniers in de toepassing 
ervan. Volgens hen is er voor succesvol regeneratief opereren een ding 
echt noodzakelijk: het herstel van een gelijkwaardige relatie tussen mens 
en natuur. In gesprek met elkaar vertellen ze over wat dit in de praktijk 
inhoudt en welke impact ze hiermee weten te maken. 

Vergeten kennis
in een vernieuwde context
Tessa Duste richtte in 2013 samen met haar partner Nina Sickenga Makers of Sustainable Spaces (MOSS) op, een collectief van experts op het 
gebied van natuur inclusief bouwen. De missie van MOSS is gevarieerde 
groene ruimtes te creëren die bijdragen aan het welzijn van mensen en 
hun harmonieuze samenleving met de natuur. Regeneratief bouwen staat 
voor Tessa gelijk aan een holistische manier van bouwen. “Om de neutrale

impact te overtreffen en iets waardevols toe te voegen kun je natuurlijk 
nadenken over biodiversiteit, waterzuivering en CO2-opslag. Maar voor 
ons gaat het vooral ook over bouw met meer oog op de ecologische en 
sociale kant, met als grootste vraagstuk: hoe zorgen we ervoor dat mensen 
weer onderdeel worden van de natuur?”
Het op sociaal en ecologisch vlak iets teruggeven, is namelijk een oud 
gedachtegoed dat terug te koppelen is naar indigenous gemeenschappen 
die van oudsher dicht bij de natuur leefden. Willa Stoutenbeek, oprichtter 
van het branding- en communicatiebureau W.Green, dat zich focust op 
merkidentiteiten en communicatie van groene merken binnen de mode, 
voeding en lifestyle, vertelt hierover: “Veel inheemse volken leven al zo 
lang als ze bestaan op een manier waarbij ze nooit meer nemen dan de 
aarde ze kan bieden, maar juist iets extra’s teruggeven. Puur omdat ze op 
een kleinschalig niveau hebben gezien wat er gebeurt als ze dat niet doen. 
Dat is een verantwoordelijkheid die we binnen de moderne maatschappij 
lang niet meer hebben gevoeld. Het is eigenlijk een erg logische manier 
van leven, maar met onze moderne leefstijl zijn we veel van die kennis uit 
het oog verloren. Nu we erachter komen dat dit niet per se in ons voordeel 
is en we onze middelen veel te snel uitputten, geloof ik dat we deze regeneratieve gewoontes weer moeten integreren.” 
Volgens Gisela Boersma gaat het hierbij in onze moderne maatschappij 
inmiddels niet enkel meer om samenwerking met de natuur. Hoewel deze 
aan de kern staat, is het bundelen van de krachten met andere bedrijven 
volgens haar van groot belang. Gisela is Sustainability en Impact manager bij groene hotelketen The Usual, waarvan de eerste twee locaties eind 
dit jaar hun deuren zullen openen in Rotterdam en Brussel. Bij het actualiseren van de regeneratieve ambities van de onderneming ervaart ze 
dat er binnen de hospitality industrie een shift in mindset te zien is. “De 
industrie kan nogal eens tegen de traditionele en logge richting leunen. 
Wanneer het gaat over duurzaamheid, denken stakeholders dan ook vaak: 
‘dit is veel te ingewikkeld, laat maar zitten’. Maar duurzaamheid hoeft niet 
ingewikkeld te zijn. Ik heb gemerkt dat wanneer je het verhaal op een simpele manier overbrengt en uitlegt hoe duurzaamheid juist winstgevend 
kan zijn, er iets omslaat. Inmiddels zijn onze investeerders ons juist aan 
het pushen om net die extra stap verder te gaan in het groene bouwen!” 

Hand in hand met de natuur
Maar wat houdt regeneratie in de begroening nou precies in? “Bij duurzame beplanting gaat het over beplanting die bijdraagt aan biodiversiteit 
en beheer dat doelt op het in stand houden van de beplanting. Regeneratieve vergroening gaat met een focus op het herstel en de ontwikkeling 
van planten een stap verder”, legt Iverna Zaalberg uit. Als tuinontwerper 
bij De Bloeimeesters en haar eigen ontwerpbureau Natuur Bij Huis, is het 
‘meegaan met de natuur’ haar dagelijkse uitgangspunt. Zodoende bezit ze 
specialistische kennis over het ontwerp, de uitvoeringen en nazorg van 
beplanting en weet ze planten in te zetten voor de complexere vraagstukken waar ruimtes mee kampen.
“Door verstedelijking is onze leefomgeving onnatuurlijk geworden. Een 
betere leefomgeving valt of staat met diversiteit aan beplanting. Om een 
gezonde habitat te maken voor mens en dier moeten we daarom de natuur 
weer ruimte geven.” In de stadsinrichting en architectuur is het hiervoor 
volgens Iverna belangrijk te kiezen voor beplanting die past bij de locatie 
en omstandigheden, maar vooral ook om de impact van bouw op natuur 
te beperken door vroegtijdig te kijken hoe de best mogelijke groeiomstandigheden gecreëerd kunnen worden.
“Groenspecialisten worden vaak pas in de eindfase ingeschakeld. Maar, 
als de natuurlijke omgeving leidend is, dan dien je de bouw daarop aan te 
passen, niet andersom. Kennis delen door samenwerking leidt tot betere 
resultaten. Wil je gezonde bomen die tot volle wasdom kunnen komen? 
Bepaal vooraf waar die moeten komen en biedt ze dan voldoende ruimte 
zowel boven als onder de grond. Wil je een daktuin? Houd daar dan constructief rekening mee. Door vooraf naar de omstandigheden te kijken, 
voorkom je achteraf teleurstelling.”

Een gelijkwaardige relatie
De natuur de leiding laten nemen dus. “Veel mensen zien de natuur als 
ondergeschikt”, vervolgt Gisela. “We moeten daarom transformeren naar 
een gelijkwaardige relatie.” Het woord samenleving zegt het al, beaamt 
Iverna, daarin moet je samen leven. “Samen met andere mensen, dieren 
en de natuur. Niet tegen de natuur in, maar juist de kracht van de natuur 
gebruiken. We staan zo ver af van de natuur dat we dat wel eens vergeten.”
Bij die gelijkwaardigheid hoort ook de acceptatie dat verval ook bij de natuur hoort. Want, zo benadrukt Iverna, de verwachtingen van beplantingen liggen vaak onrealistisch hoog. “Wennen aan die seizoensbeleving is 
noodzakelijk om beplanting te laten ontwikkelen, in plaats van uitputten”, 
beaamt Willa. “We zijn gewend aan het perfecte, gepolijste groene plaatje, 
maar uiteindelijk is er juist in elk stadium iets moois te zien.”
Leren van wat de natuur ons kan brengen vergt volgens Tessa daarom ook 
een zekere bescheidenheid. “En een minder stoïcijnse aanpak, met meer 
focus op flexibiliteit en lange termijn visie”, vervolgt Willa. “Vooral niet 
doen alsof je alles al weet. Het gaat erom te zorgen dat alle elementen op 
de juiste manier bij elkaar komen. Wanneer dat niet zo is, moet je open 
staan voor aanpassingen. Hiervoor moet men op een andere manier leren 
kijken, met een focus op het lange termijn effect. Het streven naar het 
perfecte plaatje levert voor de toekomst niet meer op waar we naar op 
zoek zijn.

Rimpel effect 
De precieze lange termijn impact die de vrouwen met hun regeneratieve 
ondernemingen maken valt voor hen op te delen in directe, en indirecte 
invloed. “Ik kan mijn directe impact wel zien, maar ik geloof dat de indirecte impact veel groter is dan we denken”, vertelt Tessa. “Op zowel microniveau - door bijvoorbeeld simpelweg mijn rol in de tuincommissie van 
mijn wijk - tot macroniveau - door de ontwikkelingen die ik doormaak 
met architecten en projectontwikkelaars. In die gesprekken met grote partijen ontstaan namelijk interessante discussies, die stuk voor stuk weer 
invloed teweeg brengen. Juist het aangaan van die gesprekken en het inspireren, brengt een belangrijk rimpel effect teweeg.”
Voor het aantonen van de directe impact doet The Usual ecologisch onderzoek naar hoe de biodiversiteit wordt beïnvloed op plaatsen waar zij 
hun The Usual locaties zullen openen. Voor elke locatie laat The Usual 
zo’n onderzoek uitvoeren. “Met een biodiversiteitsrapportage wordt aangetoond wat onze projecten precies betekenen voor de insecten, bijen, 
vlinders en vogelsoorten in het gebied”, legt Gisela uit. “En we laten onderzoeken wat we nog meer kunnen doen. Hoe we er nog verder in kunnen duiken.”
In elk geval zijn de vrouwen, die elk op de eerste rij zitten van de ontwikkelingen in het regeneratieve ondernemen, hoopvol voor de toekomst. 
De grote partijen die in toenemende mate openstaan voor verandering, 
het bijkomende rimpel effect van indirecte invloed en de met onderzoek 
aangetoonde eerste directe invloeden, bieden de nodige motivatie om hun 
missies verder voort te zetten.